Yaban Mersininin Faydaları Ve Kullanımı

Yaban mersini adıyla da bilinen çobanüzümü (Vaccinium myrtillus L.) bitkisi Ericaceae ailesine dahil 30-50cm boylarında bir bitkidir. İsmi benzese de Mersin bitkisi ile ilişkisi yoktur.

Bilimsel adı:
Vaccium sözcüğünün kökeni tam olarak bilinememektedir. Myrtillus adı ise, 16. yy'dan beri kullanılmaktadır. Myrteye (meşin) benzediği için bu ad verilmiştir.

Anavatanı:
Batı, Orta, Kuzey Avrupa, Kafkasya, Kuzey Asya, Sibirya'nın Avrupa bölümü ve Kuzey Anadolu.

Tarihçesi:
Günümüzde şifalı bir bitki olmasına karşılık Romalı ve Yunanlı hekimlerin hekimlikte kullandıkları kesin olarak bilinememektedir. Ortaçağda yazılan kitaplarda çoban üzümüne çok az yer verilmesine karşılık Hildegard oldukça geniş bir yer vermekte, birçok hastalıkta uygulamaktadır. Lonicerus yaprak ve meyvesini birlikte idrartorbası, ödkesesi hastalıklarında ve menstrüasyon söktürücu olarak kullanmaktadır. Yaprak suyundan ise, ağıziçi yaralarının tedavisinde yararlanmaktadır. Matthiolus meyvesinin suyunu sindirim kolaylaştırıcı olarak önermektedir.

Tıbbi nitelikleri:
Antiseptik, büzücü, kan dindirici, peklik verici, şekere karşı.

Kullanıldığı yerler: Ağıziçi yaraları, couperose (kırmızı burun), hemoroid, kan dolaşımı, mayasıl, sidik torbası iltihabı, sürgün, şeker, üre.

Botanik:
Kuzey Anadolu'da 2700 m yüksekliğe dek yetişir. Sürekli ıslak çayırlarda, çam ormanları boşluklarında gölgede yetişir. Büyük toplumlar durumunda bataklıklarda, fakir topraklarda görülür.
Boyu 30 ile 50 cm arasında değişir. Gövde yeşil, köşeli, çok dallıdır. Yapraklar yuvarlağımsı yumurta biçimli, kenarları ince dişli, uçları sivri kısa saplı, almaşıktır. Mayıstan temmuza dek açan çiçekler yeşilimsi olup üzeri soluk veya kırmızı çizgilidir. Olgunlaştığında mavi siyah olan meyveler bezelye büyüklüğündedir.

Nelerinden yararlanılır:
Taze veya kuru yapraklarından (Folia Myrtilli) ve kuru veya taze meyvesinden (Fructus Myrtilli) yararlanılır.

Toplanması ve saklanması: Yapraklar tazeyken toplanır, gölgede ince serilerek kurutulur. Tam olarak olgunlaşan meyveler genellikle yapay olarak 40-50° C arasında kurutulur.

Kokusu, tadı:
Taze meyve ekşimsi tatlıdır. Kuru meyvenin tadı daha serttir. Meyvenin kokusu yok denecek kadar azdır.

Yan etkileri:
Bilinen herhangi bir yan etkisi yoktur. Bazı çok duyarlı insanlarda meyve çekirdeği mide mukoza dokusunu irdeleyebilir. Meyve kaynatıldığında bu özelliği kaybolur.

Kullanma biçimleri: İçten ve dıştan kullanılır.

İlaç olarak hazırlanma biçimleri:

Çay; dolu 1 ç.k. kıyılmış yaprağa 150 mi kaynar su haşlanır, 10 dak. deml. süzülür.
Uyg: Günde 2-3 ç.f. içilir. Bu çaydan yara temizleme, gargara olarak da yararlanılır.

Çay; 1 dolu y.k. kuru meyve 200 mi suda10 dak. kaynatılır, soğutulur, süzülür. Uyg: Duruma göre günde 1-3 ç.b. içilir veya gargara olarak kullanılır.

Su; taze meyveler preslenerek yapılır. Şeker veya sütle karıştırılarak içilir. Su sterilize edilerek havası alınmış ağzı kapalı kaplarda uzun süre saklanabilmektedir.

Not: Meyveler tazeyken peklik giderici, kuruyken peklik vericidir.

İçindeki bazı maddeler: Glikozit myrtillin ve diğer glikozitler, madeni tuzlar, meyve asitleri (limon asiti, elma asiti), pektin, şeker, tanen, A, B, C vitaminleri, mavi boya anthocyan.

Not: Meyvesinin içindeki tanen oranı %7'dir. Tbbi olarak kullanılmasına neden içindeki tanendir. İçindeki tanen birleşimi bağırsaklarda çözüldüğünden mideye herhangi bir zarar vermez.

Hastalıklara göre hazırlanması: (Reçeteler)

İshal.
Rp. 1.
Beşparmakotu kök 25 gr
Saplı meşe ağaç kabuğu 25 gr
Çobanüzümü yaprak 50 gr
1 dolu ç.k. karışıma 1 ç.f. kaynar su haşlanır, 10 dak. deml. süzülür.
Uyg: Duruma göre günde 2-3 ç.f. içilir.

Rp. 2.
(Bağırsak iltihabında da yararlanılır).
Böğürtlen yaprak 5 gr
Bahçe nanesi yaprak 5 gr
Koyunotu yaprak 10 gr
Sinirliot yaprak 10 gr
Çobanüzümü yaprak 10 gr
Karışıma 1 lt kaynar su haşlanır, 10 dak. deml. süzülür.
Uyg: İshal tamamen iyileşinceye dek 3-4 saatta bir 1 ç.f. içilir.

Rp. 3.
Çobanüzümü kuru meyve 50 gr
1 dolu y.k. kuru meyve 200 mi suda 10 dak. Kaynatılır, soğutulur, süzülür.

Not: Sürgüne karşı hazırlanan çaylar tatlandırılmadan içilir.
Not: Çobanüzümü özellikle küçük çocuklarda ve bebeklerde görülen sürgünlerde uygulanmaktadır. Ancak, bebeklerde görülen sürgünlerde kesinlikle bir hekime sorularak uygulanmalıdır.

Kan dolaşımı bozuklukları.
Rp.
Çobanüzümü kuru meyve 50 gr
10 gr kuru meyveye 150 mi kaynar su haşlanır, 10 dak. deml. süzülür.
Uyg: Birinci sabah aç karnına olmak koşuluyla 20 gün boyunca günde 3 ç.f. içilir.

Sidiktorbosı iltihabı. (Sistit)
Rp.
Çobanüzümü kuru meyve 50 gr
40 gr kuru meyve 1 I suda suyun 1/3 buharlaşıncaya dek kaynatılır, süzülür.
Uyg: Balla tatlandırılır, tüm güne bölünerek içilir.

Dölyatağı iltihabı.
Rp.
Maydanoz kök 30 gr
Yapışkanotu yaprak 30 gr
Çobanüzümü yaprak 40 gr
1 y.k. karışım 300 mi suda 10 dak. kaynatılır, süzülür. Uyg: Günde 3 ç.f. yemek saatlleri arasında içilir.

Hemoroid.
Rp.
Çobanüzümü kuru meyve 100 gr
100 gr kuru meyve 500 mi suda 30 dak. kaynatılır, preslenerek süzülür, soğutulur. Uyg: Soğuk olarak günde 3-4 kere pansuman yapılır.

Kırmızı burun.
Rp.
Çobanüzümü taze meyve 50 gr
15 gr taze meyve 500 mi suda 20 dak. kaynatılır, preslenerek süzülür. Uyg: Soğuk olarak günde 2 kere pansuman yapılır.

Mayasıl.
Rp.
Çobanüzümü kuru meyve 25 gr
Çobanüzümü yaprak J 25 gr
30 gr karışım 500 mi suda 10 dak. kaynatılır, süzülür.
Uyg: Mayasıllı olan yer ıslatılan bir pamukla temizlenir.

Liken hastalığı.
Rp.
Çobanüzümü kuru meyve 100gr
Uyg: Koyu olarak pişirilen çobanüzümü sıcak olarak hasta yere bağlanır, 5 saatta bir yenilenir.

Ağıziçi yaraları.
Rp. 1.
Çobanüzümü kuru meyve 50 gr
1 y.k. kuru meyve 500 mi suda 30 dak. kaynatılır, preslenerek süzülür.
Uyg: Günde 4-5 kere ılık olarak ağızda tutulur ve gargara yapılır.

Rp. 2.
Çobanüzümü su 50 mi
Çobanüzümü meyve 50 gr
Uyg: Çobanüzümü suyu bir süre ağızda tutularak yutulur veya taze meyve uzun süre çiğnenir.

Kısa açıklamalar:

Kronik ince bağırsak iltihaplarında günde 100 gr meyve marmelatının küçük porsiyonlara bölünerek yenilmesi önerilmektedir.

Kandaki üre artışına karşı çobanüzümü suyu içilmesi önerilmektedir.

Yapraklarından yapılan çay hafif şeker hastalıklarında yararlı olmaktadır. Buna neden yapraklardaki gli-kozik myrtillindir. Bazı bitkilerde bulunan şeker tedavi edici maddeye bitkisel insulin (glukokinine) denmektedir. Çobanüzümü glukokinine özelliği gösteren bitkilerin başında gelmektedir.

Kalınbağırsak iltihaplarında özellikle çobanüzümü şarabı önerilmektedir. Ayrıca, şarap akut mide ve bağırsak hastalıklarında, sinidirim bozukluklarında, iştahsızlıkda da önerilmektedir.

Günümüzde yapılan araştırmalar suyunun diş etleri iltihaplarını önlediğini göstermiştir.

Şarabı küçük ölçüde uzun süre alınabilir. AlışkanlıkJ yapmaz. Bağırsaklardaki yararlı mikrobları yok etmeden zararlı mikropların çoğalmasını önler.

Bitkiden idrar yolları hastalıklarında da yararlanılmaktadır. Genellikle kara hindiba, kantaron, ısırgan, civanperçemi veya böğürtlenle eşit oranda karıştırılarak kullanılır.

Meyvesinden çobanüzümü rakısı ve likörü de yapılır. Sürekli sürgünden, peklikten şikâyetçi olanlar Likörünü içmekten kaçınmalıdırlar.

Kurutulan ve toz durumuna getirilen kök yaraların üzerine serpilir. Yaranın hızla iyileşmesini sağlar